Een diagnose voor psychische problemen, een onderwerp dat de gemoederen nogal bezig kan houden. Wel of niet? Is het “mensen in hokjes plaatsen” een positief of negatief iets? Wat voor gevolgen heeft een diagnose? Ik kan natuurlijk alleen over mijn persoonlijke ervaring vertellen en die is positief. Ik heb namelijk erg veel gehad aan het te weten komen waar mijn problematiek vandaan kwam en het heeft mij veel opgeleverd om daar dus ook gericht mee aan de slag te kunnen gaan. In deze korte blogserie wil ik jullie meenemen in de positieve en negatieve kanten die aan een diagnose zitten.
(Voor)oordelen en stigma
Als mens met een diagnose voor psychische problemen, kom je bijna automatisch in aanraking met stigma. Ik liep daar zelf ook tegenaan. Daar ben ik niet de enige in, zoals je kunt lezen op de site van Phrenos. Een korte opsomming van opmerkingen die ik zelf heb gekregen/die ik in mijn omgeving regelmatig hoor:
- Ach, iedereen heeft wel wat. Ik heb ook wel eens last van [klacht]. Ze strooien tegenwoordig ook wel met diagnoses hoor.
- [diagnose], jij? Nee joh, dat kan niet kloppen. Ik vind je namelijk helemaal niet [stereotype over die diagnose]. Ik ken iemand die [diagnose] heeft en daar lijk jij helemaal niet op. Bijvoorbeeld: Autisme, jij? Ik ken iemand die dat heeft, jij lijkt me daar veel te sociaal voor. Of: Depressief, jij? Maar ik heb je vandaag nog zien lachen.
- Waarom zou je jezelf een label willen geven? Je verandert er echt niet door (hoe goed bedoeld deze ook klinkt; het kan voor sommige mensen wel degelijk een verschil maken als ze weten wat er met ze aan de hand is).
Om nog maar te zwijgen over hoe dit soort diagnoses vaak als grap gebruikt worden. “Dit kan mijn OCD echt niet aan hoor!” als de kleurpotloden een keer niet op kleur gesorteerd liggen. Je zegt toch ook niet “mijn buik doet een beetje Crohn-achtig” als je een keertje buikpijn hebt? Precies. Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat er geen grappen gemaakt mogen worden; ik kan ook best zwarte humor hebben. Het verschil zit ‘m er voor mij in dat die grappen vaak gemaakt worden door mensen die geen idee hebben hoe het is om die diagnose daadwerkelijk te hebben.
Gebroken been
Ik zie ook wel waar het fout gaat: er wordt onderscheid gemaakt tussen fysieke en psychische ziektes, die stellen we niet gelijk aan elkaar. Bovenstaande opmerkingen worden niet tegen iemand gemaakt die een gebroken been heeft. Een gebroken been is duidelijk: iemand kan er niet op lopen, gaat naar het ziekenhuis waar middels een röntgenscan bepaald wordt dat het been gebroken is en krijgt gips. Vervolgens is ook nog eens duidelijk dat het zes weken gaat duren voor het been genezen is, waarna diegene weer door kan met zijn/haar leven. Stel dat het toch langer duurt dan verwacht, dan is daar begrip voor.
Fysiek versus psychisch
Zo werkt het helaas niet met psychische ziektes. Ineens vinden we het dan gek, dat iemand naar een psychiater of psycholoog gaat voor een diagnose. Ineens is het dan veranderd in dat je “jezelf niet moet willen labelen”. Het zou hetzelfde zijn, als dat we tegen iemand met een mogelijk gebroken been zeggen: ach, we hebben allemaal wel eens last van ons been. Het is toch niet nodig om daar een label op te plakken? Daar zit precies de crux: bij fysieke ziekten is het over het algemeen heel geaccepteerd om uit te zoeken wat er aan de hand is, een diagnose te krijgen en daarvoor behandeld te kunnen worden. Bij psychische klachten is dit vaak nog niet zo vanzelfsprekend; er is vaak schaamte om überhaupt hulp te zoeken, laat staan er open over te zijn richting je omgeving.
Ik merk dit op mijn werk ook, bij fysieke ziektes wordt er regelmatig gevraagd hoe het met diegene is, terwijl er over de collega met psychische klachten wordt gezwegen. Gek eigenlijk; als je de deze lijst erbij pakt, zie je dat psychische stoornissen zoals angststoornissen en stemmingsstoornissen hoog in de lijst van de meest voorkomende ziektes staan, op respectievelijk plek vier en negen. Het komt dus veel voor, maar het is geen onderwerp waar altijd open over gesproken wordt is mijn ervaring.
Een kanttekening bij bovenstaande: ik schrijf het nu op alsof het verschil tussen fysieke en psychische ziektes heel zwart-wit iets is, dat is het niet. Er zijn namelijk ook genoeg fysieke ziektes waar weinig begrip voor is, waar (voor)oordelen over bestaan.
Lust of last?
Maar goed, dit was een opbouw naar de eigenlijke vraag: is een diagnose bij psychische problemen een lust of een last? Zoals je hierboven kunt lezen, krijg je bij een diagnose ook te maken met stigma, clichés en stereotyperingen die bij die specifieke diagnose horen. Of nog breder: de vooroordelen die bij het hebben van psychische klachten horen. Dit is niet alleen mijn ervaring, maar wordt ook onderbouwd door cijfers. Ondanks dit alles wordt er niet hetzelfde omgegaan met psychische en fysieke ziektes, wat naar mijn mening wel zou moeten. Zelfs in hulpverlenersland gebeurt dit, hoe krom dit ook is. Dat zou je kunnen omschrijven als een last. Er is echter ook een positieve kant: namelijk dat je weet waar je problemen vandaan komen. Het opent vaak (niet altijd, met dank aan de schrijnende situaties en wachtlijsten bij de GGZ…) deuren naar hulp om te leren omgaan met je diagnose. In het vervolg op deze blog ga ik in op de positieve kanten die ik heb ervaren.
