Ik ben opgegroeid met een moeder die leed aan depressies en psychoses. Na jaren van uitzichtloos lijden en tevergeefs verschillende vormen van hulp- en begeleiding, koos ze als laatste uitweg, verdrietig genoeg, voor een zelfverkozen dood.
Alsof je het als nabestaande van iemand die een zelfverkozen dood stierf al niet moeilijk genoeg hebt, is het vaak ook moeilijk je emoties te reguleren. Deze gaan namelijk alle kanten op. Vooral de eerste periode na het verlies is dit het geval. Althans, als ik voor mezelf spreek.
Ik ging van ongeloof naar intens verdrietig en van verdrietig in een split second naar uitzinnig boos. Om me vervolgens weer schuldig te voelen om mijn boosheid waarna ik weer gegrepen werd door de vreselijke onmacht waardoor ik weer in intens verdriet terecht kwam. Daartussen in tussendoor popten ook nog allerlei emoties op. Sommige waren niet eens te duiden. Van links naar rechts. Letterlijk.
Een zelfverkozen dood – Het is fijn als je emoties kunt kaderen
Een uitputtend proces, maar ergens ook heel erg logisch. Op het moment zelf is het allerminst logisch en is het vooral heel verwarrend. Het is fijn als je je emoties enigszins kunt kaderen, zodat je begrijpt waarom je iets voelt. Dat geeft vaak rust en bezinning en het geeft betekenis aan waar je doorheen gaat. Betekenis geven aan je gevoelens is belangrijk om gevoel te kunnen doorvoelen en om de dingen die gebeuren te kunnen verwerken. Het maakt het makkelijker om tot acceptatie te komen en die acceptatie draagt er weer aan bij dat je moeilijke emoties minder bevecht.
Wat als een emotie niet helemaal doorleeft kan worden?
Maar wat als het van de hak op de tak gaat en er aan iedere emotie een keerzijde zit, waardoor een emotie nooit helemaal doorleeft kan worden? Dat geeft het gevoel alsof je steeds maar tot de helft van iets komt en je nooit iets af kunt ronden. En dat gevoel, alsof er geen zicht op een eindpunt is, daar kun je echt moedeloos van worden. Want dat houdt de pijn telkens heel erg actueel. Of … je pijn stagneert en groeit niet door. Het doet slechts pijn en wordt dan niet doorleeft. Lastig uit te leggen. Dat is in ieder geval het gevolg van het niet volledig kunnen doorvoelen van een emotie.
Ze wilde niet dood, ze wilde dat de pijn stopte
Wat bedoel ik nou met dat er aan iedere emotie een keerzijde zit? Als ik naar mezelf kijk, dan was er een tijd dat ik het heel erg moeilijk vond om ook boos te zijn op mijn moeder. Ik vond het moeilijk het gevoel dat ze me in de steek had gelaten, toe te laten. Als ik dat wel deed, dan was er namelijk ook het besef dat ze dit niet moedwillig deed. Het was haar ziekte en haar uitzichtloze lijden, die haar deed besluiten om het leven te laten. Ze wilde niet dood, ze wilde dat de pijn stopte. Als ik me dat realiseerde, dan nam schuldgevoel weer bezit van me en kon ik niet meer boos zijn. Of nou ja, misschien was het meer onmacht of een combinatie van beiden. Zo weet ik nu. Die aspecten zorgden er in ieder geval voor dat mijn boosheid werd verdreven voor schuldgevoel en/ of verdriet en/ of pijn en hierdoor was het heel moeilijk om vol boos te zijn. Ik moest mijn boosheid altijd delen met een andere emotie, met een keerzijde. Het is zo’n schrijnende gedachte dat ze zo in eenzaamheid heeft geleden en dat dit zo tergend was, dat zelfs haar kinderen geen reden meer waren om te blijven.
Toch was er ook die boosheid. Die boosheid die ik steeds maar half kon voelen. Want verdorie, ze heeft me mooi laten zitten. Waar haar leven stopte, begon mijn lijdensweg. Je kunt je vast voorstellen dat wanneer je iets steeds maar gedeeltelijk toe kunt staan, het verwerken en het begrijpen hiervan, ook veel meer tijd nodig heeft dan wanneer je met een verlies hebt te maken die vrij rechtlijnig is. (Wat niet betekent dat een dergelijk verlies minder verdrietig is. Dat staat daar los van.)
Een beetje van alles, maakt een geheel
Het was vaak ook andersom. Wanneer ik overstelpt werd door verdriet en gemis, kon dit ook weer omslaan in boosheid. Ergens ook een manier om niet verzwolgen te worden door de scherpe pijn en het overweldigende verdriet denk ik. Want als ik boos ben, voelt het verdriet en de pijn net iets minder scherp. Zo ging ik telkens van links naar rechts met deze twee uitersten. En daartussenin lagen nog tal van andere emoties verscholen. Misschien is het onbewust ook een manier om, om te gaan met de onmacht. Een balans die ervoor zorgde dat ik overeind bleef staan en op deze manier betekenis kon geven aan mijn gemis.
Inmiddels bevecht ik de contradicties niet meer zo. Ik weet dat het een, het ander op kan roepen en ik weet ook dat dit eigenlijk ook niet anders kan in een dergelijke context. Dit is de manier om mijn emoties betekenis te geven, want het is niet rechtlijnig. Er spelen teveel verschillende contextuele situaties mee. In dit geval maakt een beetje van alles, een geheel.
Ik begrijp het nu
Dat is nu goed. Alles mag er zijn. De verwarring heeft plaats gemaakt voor het begrijpen. Want de zelfverkozen dood van mijn moeder omvat iedere emotie die er bestaat. De ene dag is dat verdriet en gemis, de andere keer boosheid en weemoed, dan is het weer schuldgevoel en onmacht en een minuut later slaat dit ineens om in heimwee en verantwoordelijkheidsgevoel en soms alles door elkaar heen. Het is oké. Het is goed. Van alles een beetje doet eer aan de band die ik met mijn moeder had. Die wetenschap maakt het ook beter te dragen en te accepteren.
Ik mag boos zijn
Ik mag boos zijn omdat ze me achterliet, want dat deed ze toch ook? Zij heeft mij op de wereld gezet en nu mag ik het zonder haar doen. Ja, daar mag ik best boos om zijn. Zonder schuldgevoel. Of het nou haar ziekte was of niet. Ze heeft me ooit beloofd dat ze zichzelf nooit iets aan zou doen. Ze brak haar belofte. Daar mag ik boos om zijn! Ik moet mijn kinderen nu uit gaan leggen waar hun oma aan is overleden. Leg dat maar eens uit. Hartverscheurend vind ik dat. Tevens levert dit ook hele pure en intieme momenten op. Het zorgt er ook voor dat praten over mentale gezondheid hen met de paplepel ingegoten wordt.
Ik krijg niet meer de kans mijn spijt uit te leggen of dingen anders te doen. Zij zal nooit de vrouw ontmoeten die ik nu ben en we krijgen nooit meer de kans om sorry te zeggen tegen elkaar en mijn fantasie; ‘’Later is alles anders’’ is vervlogen en biedt geen houvast meer. Ze zal mijn kinderen nooit zien, nooit een oma voor ze zijn en ze zal nooit de vrouw ontmoeten die ik nu ben. Daar mag ik boos om zijn, want ze heeft het me allemaal ontnomen. We kunnen niets meer uitleggen en uitpraten. Man, wat kan dat me boos maken! Ondraaglijk lijden of niet. Dat doet niets af aan de boosheid die ik in mij heb.
Betekenis geven aan onmacht
Mijn boosheid die wezenlijk staat voor de pijn en het verdriet die het mij doet. Soms voelt het veiliger om dit te uiten middels boosheid. Als ik met deze ogen naar mijn boosheid kijk, dan wordt het voor mij een stuk makkelijker om het te laten zijn, zonder die keerzijde door te laten schemeren en mijn boosheid te verdrijven. Het schreeuwen gaat dan vanzelf over in tranen en zo vloeien mijn emoties naadloos over in elkaar en worden ze echt doorvoelt. Het gaat minder van de hak op de tak en met meer beleid. Ik heb dat moeten leren door voor mezelf te bepalen waar een bepaalde emotie nou daadwerkelijk voor staat bij mij. Vaak is het ook betekenis geven aan de onmacht. In mijn optiek is onmacht een lege huls die door emoties als bijvoorbeeld boosheid, schuldgevoel en verwijt betekenis krijgt. Want onmacht is één van de moeilijkste dingen om mee om te gaan. Onmacht betekent ook gebrek aan controle. Stuurloos door je emoties heen, dat is best eng. Onmacht betekenis geven door deze op te vullen door bijvoorbeeld schuldgevoel kan een effectieve manier zijn om overeind te blijven staan en niet die tergende pijn of verdriet te hoeven voelen. Als je dat gaat filteren voor jezelf, dan zijn het die emoties die het gevoeligst voor je liggen, die overblijven. Als je dat maar begrijpt, kun je het vanuit meer zachtheid en acceptatie benaderen.
Ik ben nu vertrouwd in de afwisseling van mijn emotie
Nu ben ik zo ver dat ik dat niet eens meer hoef te weten. Ik weet nu waar mijn boosheid voor staat en dat ik dat gewoon nodig heb om mijn verdriet beter te kunnen dragen. Vice versa werkt dat net zo. Het heeft elkaar nodig om tot de kern te komen. Zo kan ik me nu ook schuldig voelen zonder schuldig te zijn. Het representeert mijn onmacht. Ik heb berusting in dat wat ik voel. De afwisseling van emoties verwart me niet meer, ik ben er zelfs vertrouwd mee. Het is een manier voor mij geworden om mijn moeder nog heel even heel dichtbij mij te voelen. Het maakt het gemis wat draaglijker. Ik zou me pas zorgen gaan maken als ik niet meer geraakt zou worden door mijn gevoel als het om mijn moeder gaat.
Heb jij dringend hulp nodig?
Niet in levensgevaar maar wel acuut hulp nodig? Bel 113 of bel gratis 0800-0113. Je kunt ook chatten (rode button rechts bovenaan). De hulplijn is 24/7 geopend. Je kunt met hun praten over je gedachten aan zelfdoding. www.113.nl
